گفت و گو با حميد متبسم در باره ي گروه بزرگ مضراب

شنبه 18 اسفند 1386

به نام مقام متعال



استاد متبسم عزیز در هفته های اخیر مصاحبه های زیادی با گروه دستان در رابطه با اجرای اخر شما یعنی کنسرت های دستان با همایون شجریان انجام شده و ازطریق رسانه های مختلف در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است – اما من مطلع هستم شما به غیر از همکاری با گروه دستان سرپرست گروه دیگری در خارج از کشور هستید به نام مضراب که فقط از ساز های مضرابی تشکیل شده و اکثر نوازندگان ان جوان هستند.

متاسفانه از نظر رسانه ای خیلی کم به این ارکستر پرداخته شده با توجه به این که این کار در خارج از کشور بسیار دشوارست – این مصاحبه گفت و گوی من شما ست درباره ی گروه مضراب و چون مضراب گروه جوانی است دغدغه های جوان های موزیسین را هم برای شما مطرح می کنم لطفا ما را راهنمایی کنید.
1) چطور شد که به فکر تشکیل ارکستر مضراب افتادید؟ ( لطفا یک بیوگرافی کامل از این ارکستر برای ما بگویید)

اگر انتظار دارید که محیط اطراف شما مورد توافق و پسند شما باشد باید شما نیز در آن فعال باشید، یک گیاه به شما طراوت و زیبائی می دهد و از شما نیز توقع نگهداری و آبیاری دارد.هنرجوی موسیقی بخصوص آن که کارش موسیقی نیست نیازمند انگیزه برای ادامه کار است و نمی تواند همیشه برای خودش ساز بزند.

در حاشیه: این درست است که در گروه مضراب بسیاری از جوانان همکاری می کنند لیکن برخی نیز از جوانان قدیم اند.


2) استاد دهلوی در سال 1371-1372 ارکستر مضرابی را در ایران تشکیل دادند که اتفاقا یکی از اعضای گروه دستان در این ارکستر می نواختند و ایشان کسی نبودند جز حسین بهروزی نیا – این ارکستر به علت عدم حمایت دولت تعطیل شد و در سال 1383 دوباره فعالیت خود را اغاز نمود ( این بار با نوازنده های جوان ) و در سال 1384 3 شب در تالار وحدت به اجرای برنامه پرداخت و همین طور در جشنواره ی فجر سال 1384 و باز به خاطر عدم حمایت دولت منحل شد – من نمی دانم شما هم در سال اولی که این ارکستر اغاز به کار کرد در ان می نواختید یا نه؟ اما همواره یک سوال برای من مطرح بوده و ان این که ایده ی گروه مضراب را از ارکستر مضرابی استاد دهلوی گرفتید یا خیر الگوئی شخصی و جدا گانه داشتید؟

- در این که انسان همیشه از آنجائی حرکت می کند که دیگران رسیدند، شکی نیست، لیکن تشابه نام گروه مضراب وارکستر مضرابی اتفاقی ست.و اگر چه در حال حاضر بیشتر نوازندگان این گروه نوازندگان تار و سه تار اند لیکن محدودیتی برای شرکت ساز های دیگر نیست.در نتیجه می توانست نام این گروه هر چیز دیگری نیز باشد.

3) این ارکستر از چند نوازنده تشکیل شده و چه ساز های را پوشش می دهد؟ با مشکل کوک ساز های ایرانی چه می کنید ان هم با این تعداد نوازنده؟ در حال حاضر 26 نفر در این گروه شرکت دارند که شامل نوازندگان تار، سه تار، بمتار، بربط، عود، سنتور، نی، سازهای کوبه ای و خواننده می شود.

- مشکل کوک ساز های ما که تمامی ندارد، لیکن یکی از دلایل متغیر بودن کوک ساز های ما نبود یک کوک ثابت است.من سر کلاس به همه دوستان یک کوک ثابت توصیه می کنم(سی بجای دو )که در مجموع معدل مناسبی ست برای همه ساز های ایرانی.این بدین معنی ست که هنرجویان و خود من نیز در حد امکان هیچ گاه کوک پایه سازمان را عوض نمی کنیم.خود این کمک بزرگی ست برای ثابت ماندن کوک و کم شدن گرفتاری هایش.
4) رپرتوار این ارکستر چگونه تهیه می شود؟ ایا قطعات را خود شما می نویسید و برای ارکستر تنظیم می کنید؟

بله تا کنون بیشتر قطعات من اجرا شده، ولی یکی از بخش های آموزشی کلاس ما پرورش ذوق آهنگسازی ست که نتیجه اش قطعاتی چند از دیگر همکاران این گروه است.بعلاوه بابک کامگار که در هلند درس موسیقی می خواند و رهبری این گروه را بعهده دارد نیز خودش برای این گروه آهنگسازی می کند.
5) مسلما در کشوری چون هلند نوازنده ی سازهای ایرانی بسیار کم است ان هم نوازندگان جوان چون نواختن با ساز ایرانی شیوه های مختلفی دارد مثلا در گروه یک جور باید نواخت در ارکستر که کارها پارت بندی شده جور دیگر آیا این مسئله برای نوازندگان این ارکستر به راحتی قابل درک است؟
بکار بردن کلمه به راحتی راحت است، بهتر است بگوئیم کم کم و با زحمت یاد گرفتند و یا دارند یاد می گیرند.

6) تمام نوازندگان گروه مضراب از شاگردان شما هستند؟

شاید یکی دو تای آنها رسما شاگرد من نبودند.
7) نوازندگان همه تحصیلات موسیقی دارند؟
خیر همانگونه که در ابتدا اشاره شد، غالب این دوستان شغل دیگری دارند و موسیقی را در اروپا آموخته اند.
8) شما در این گروه از رهبر ارکستر هم استفاده کرده اید و ان هم یک رهبر جوان وجود رهبر ارکستر برای چنین انسامبلی اجباریست؟ ایا در پیشرفت کار موثر است؟ تمام نوازندگان که به فنون رهبری آشنا نیستند که بتوانند از ان پیروی کنند؟
در یک گروه بزرگ نوازندگان مشکل شنیدن یکدیگر را دارند و به همین دلیل نیاز به کسی است که همه از او پیروی کنند و سرعت ضرب ها و اندازه نوانس ها را از وی بگیرند. بعلاوه در گروه مضراب همه چیز جنبه آموزشی دارد و بنای کار حرفه ای نیست، از این رو انتظار هم در همین حد است.

9) شما سال ها با دستان کار کرده اید – سال ها اهنگ سازی کرده اید - تدریس- نوازندکی در اثار مختلف و به طور قطع یکی از موزیسین هایی هستید که به گردن موسیقی ایران حق دارید و به پیشرفت ان کمک شایانی کرده اید حال با این همه تجربه چطور حاضر هستید کنار چند جوان کم تجربه بنشینید و با متانت تمام نوازندگی کنید؟ چه احساسی دارید؟ و اصلا چرا این کار را انجام می دهید؟

این استدلال ها عاقلانه ست و با مورد سئوال شما که بازتاب عشق است، هماهنگی ندارد.با متانت ساز زدن اصل است و به این ربطی ندارد که کجا و با چه کسی ساز می زنی، بعلاوه این دوستان از جان و دل مایه می گذارند و با تمام مشکلات از راه های دور و نزدیک دور هم جمع می شوند، در کنار این ها با افتخار ساز نزنی، چه بکنی؟

10) ارکستر مضراب تا به حال در چه کشورهایی به اجرای برنامه پرداخته؟

در چند شهر آلمان و هلند





12) برخورد موزیسین های حرفه ای غربی با چنین ارکستری چیست؟

آنکه تا کنون کار این گروه را با توجه به موارد ذکر شده، شنیده ، دوستان را مورد توجه و تشویق قرار داده.

13) ایا تجربه ی گروه دستان به ارکستر مضراب کمک کرده یا دو عنصر و تجربه ی متفاوت هستند؟

حتما اینطور بوده، من ایمان دارم که تجربه سال ها کار گروهی این همه را میسر می کند، لیکن تجربه بدون دانش کاری از پیش نمی برد.
14) ایا آلبومی از گروه مضراب منتشر شده ؟ و در ایران مانند آثار گروه دستان از گروه مضراب آلبومی منتشر خواهید کرد؟
هنوز شاید زود است که در این مورد گفتگو کنیم.

15) فرض می کنیم یک جوان هلندی به ساز بربط علاقه مند می شود – بربطی تهیه می کند و شروع به نواختن می کند ( البته نمی دانم چگونه می تواند معلم بربط در کشور اروپایی پیدا کند ) بعد از مدتی قطعه نوازی شروع به نواختن ردیف سازی می کند – این جوان اروپایی چگونه می تواند فرق مخالف سه گاه را با اصفهان یا نوا درک کند؟ می دانیم که موسیقی ایرانی در خون ایرانی هاست در نتیجه برای ما ایرانی ها و تقریبا ما شرقی ها قابل درک تر است ولی یک جوان اروپایی چگونه می تواند با ربع پرده هایی که در موسیقی کشورش بسیار نا یاب است ارتباط بر قرار کند؟ به آن خو بگیرد؟ با ان به وجد بیاید؟ و با آن اشک بریزد؟ یاد گرفتن یک بحث است و لی خو گرفتن و زندگی کردن با ان بحثی دیگر . اگر می خواهید مثال بزنید که خب ویولن را هم در همه جا می نوازند باز سوال دارم که ویولن دیگر ساز کشور خاصی نیست متعلق به دنیا ست و در هر کشوری حداقل روزی 100 قطعه کلاسیک پخش می شود و همه کشورها از فقیر ترین تا غنی ترین حداقل یک ارکستر سنفنیک را دارند با توجه به این مسئله موسیقی کلاسیک ملموس تر از موسیقی کشورهای دیگر مثل ایران – هند یا افغانستان است و ارتباط گرفتن مشکل تر. ( نزدیک به 10 سال است که این سوال شخصی من است )

این که این موسیقی در خون ماست را بهتر است که طور دیگری بیان کنیم، شاید بهتر باشد بگوئیم که با ان خو گرفته ایم، بزرگ شده ایم و زندگی کرده ایم.در طرح مسئله موسیقی غرب و ساز ویلن شما کمی پاسخ خود را یافته اید، - با پدیده ای زندگی کردن اصل است.در میان ما ایرانیان نیز هستند بسیاری که موسیقی جزء ناچیزی از زندگی شان است، این گروه که تعدادشان کم هم نیست، آنهائی هستند که موسیقی را به دو دسته غمگین و شاد تقسیم می کنند و موسیقی برایشان فقط یک مصرف دارد.موسیقی پدیده ایست انتزاعی و شما نمی توانید بفهمید که دیگری چه تاثیری از آن می گیرد، به همین دلیل هم نمی توانید بگوئید که غربی ها از موسیقی ما نمی توانند مانند ما لذت ببرند، چرا که نمی دانید چه اتفاقی در درون انها با شنیدن موسیقی ما می افتد.من در این سالها برخورد ها و نگرش هائی در مورد موسیقی مان از همین مردمان اروپا دیده ام که نمونه اش را از بسیاری از همکاران خودمان ندیده ام.این است که عجولانه قضاوت نمی کنم. البته در یک تحلیل عام می توان گفت که موسیقی مانند زبان است که تا آن را نفهمی از آن لذت نخواهی برد، لیکن تنوع این زبان مانند زبان محاوره نیست و مرز سیاسی ندارد و مانند زبان صد در صد ملی نیست.آنچه ما امروز بعنوان موسیقی ایران نام می بریم دامنه اش تا برخی کشور های اروپائی می رسد و تشابه بسیار نیز با موسیقی رسمی اروپا دارد.


17) شما درباره ی اینده ی گروه دستان سخن گفته اید– اما در باره ی اینده ی گروه مضراب خیرآینده ی این گروه به چه شکل است؟
ما کارمان را می کنیم و تا آنجا که توانی باشد ادامه می دهیم.



18) حال که صحبت از گروه مضراب است لطف کنید اسم نوازندگان و دستندرکاران این گروه را برای ما بگویید؟

لیست نوازندگان گروه بزرگ مضراب

تار 1- رامین عظیمیان 2- محسن بنا یی3- محمد طبا طبا یی بم تار 4- سجاد رهنمایی5- سعید خطیر مهر 6- لاله جوشنی سه تار7 - پژمان زاهدیان8- فرزانه جهان میر9- امیر صحرایی10- گیو قلمکاری پور11- بهروز نقی پور 12- آبتین جوان پیکر13- شاهین فتح راضی سنتور14- بهزاد روشن پور بربط15- ساسان عضدی 16- متیو دوپونت نی17- حسین زارع سازهای کوبه ای18- پاشا کرمی تنبک19- محسن نجاتی دف و دایره آواز20- مرسده هاشمی 21- سهیلا فلاحی22- فروز جوادی23- منصوره زرندی24- آذر مشاور25- سونیا کریمی

رهبر: بابک کامگار

19) شما هیچ وقت از تحصیلات موسیقی خود سخن نگفته اید آیا تحصیلات اکادمیک موسیقی دارید؟

من در دانشسرای هنر (روزانه) و هنرستان ملی موسیقی (شبانه) درس موسیقی خواندم، مدرسه غیر رسمی دیگر نظیر خانه ما ن، چاووش، دستان و غیر ... نیز زیاد دیده ام که تاثیرش بسیار بیشتر ازرسمی هایش بود.



20) ارکستراسیون - ساز شناسی و تلفیق هارمونی های شما بسیار عالی و دلنشین است آیا ساز غربی هم می نوازید؟خیر
21) اصولا چند ساز را با هم نواختن خوب است چه ساز ایرانی یا غربی – نظر شما در این باره چیست؟
به نظر من یک عمر و یک ساز، البته من خودم دو ساز می زنم، لیکن گاهی که در مقابل این یکی روسپیدم از آن یکی خجالت می کشم.

22) تحصیلات اکادمیک برای جوانی که حرفه اش را موسیقی قرار می دهد واجب و مفید است؟ یا خیر به طور آزاد هم می تواند به سر منزل مقصود برسد؟

دروسی است که حتما باید خوانده شود و فنونی که باید فرا گرفته شود، در مدرسه یا خصوصی، بعلاوه بودن در محیط سلامت موسیقی عامل رشد و جا افتادن همه این هاست.
23) جسارتا - ما جوان ها برای پیشرفتمان باید رهنما و الگویی داشته باشیم حال از شما سوال دارم شما که در چند شاخه ی موسیقی به طور حرفه ای فعال هستید ( نوازندگی دو ساز تار سه تار _ اهنگ سازی – تدریس ) چگونه به همه ی این کارها میرسید؟ روزی چند ساعت مشغول نواختن هستید ؟ راه و روش نواختن صحیح نواختن چیست؟ اصلا چه کار باید بکنیم؟ ( ما جوان ها واقعا با این مشکلات روبرو هستیم که نمی دانیم چه کار باید بکنیم همه ساز می زنند اهنگ می سازند ولی قدم از قدم موسیقی ایران برداشته نمی شود دست اخر همه ی ما نا امید یا ساز را کنار می گذاریم – یا خود را بی استعداد می یابیم و دچار اوضاع روحی نا مناسب می شویم چرا که هیچ تدبیری برای این موضوعات وجود ندارد
در کار هنر باید کار بسیار کرد و توقع کم.اگر نوزادی را نگاه کنید و انتظار داشته باشید که بزرگ شدنش را ببینید، هیچ اتفاقی نمی افتد، ولی اگر به او برسید و به بزرگ شدنش فکر نکنید سلامت رشد خواهد کرد و رشید نیز خواهد شد.برنامه ریزی شده کار کنید، باید بدانید روی چه موضوعی کار می کنید، تا آنجا که من می دانم بسیاری جوان های نوازنده مسئله اصلی شان شده سریع زدن پاساژ ها و دایره هنر موسیقی را با میدان اسب دوانی اشتباه می گیرند.برای نوازنده شدن فقط نباید نواخت، بلکه باید با تفکر نواخت و متفکر نیز شد. موسیقی باید شما را متاثر کند نه متحیر.البته این ممکن نیست که همه کسانی که درس موسیقی می خوانند موسیقی دان برجسته بشوند، برای آفرینش هنر به جزفراگیری فنون موسیقی نیاز به زمینه های دیگری هم هست که همگان ندارند.بسیاری از کسانی که ساز می زنند فقط نوازنده خواهند شد و آثار دیگران را اجرا خواهند کرد.و برخی نیز در بخش های آموزشی و تئوریک فعال خواهند بود.
24) وضع موسیقی ایران را چگونه می بینید؟ ( از تمام زوایا )
موسیقی در تمام دنیا از حمایت های دولتی برخوردار است، هیچ ارکستر سیمفونیکی در دنیا با درآمد حاصله از کنسرت ها زندگی نمی گذراند.هیچ سالن کنسرتی بدون حمایت های دولتی و اسپانسر های رسمی و غیر رسمی روی پا نیست.موسیقی تنها پدیده هنری ست که شما روز شب را به هر شکل با آن می گذرانید، حتی کسانی که یک پخش صوت ساده در منزل ندارند، ناخواسته شنونده موسیقی اند.کدام فیلم بدون موسیقی؟کدام تصویر بدون موسیقی؟و کدام مراسم شادی و سوگی بدون ترنم آوازی یا سازی گذشته ومی گذرد ؟این هنر مستقل است و مکمل همه هنر هاست ، این هنر دل را از هر گونه پلیدی می شوید، بر علیه خشونت است و صلح می طلبد.درخت تنومند موسیقی را که موجب صفای زندگی شماست، آبیاری کنید
25 ) اگر صحبت خاصی دارید بفرمایید ؟
خیر
از این که وقت شریف خود را در اختیار ما گذاشتید تشکر می کنم